Verre vrienden en goede buren

Vanochtend en vanmiddag vonden op twee verschillende plaatsen, maar ergens in eenzelfde setting, twee verschillende en op het eerste gezicht tegengestelde gebeurtenissen plaats. Maar bij nader inzien, toch ook weer niet.

In de Ontmoetingskerk in Enschede werd vanmorgen tijdens het koffiedrinken na afloop van de kerkdienst een “vaarwel” gezongen aan Yasmin die deze week naar Damascus afreist om haar familie te bezoeken en haar vrienden en kennissen binnen de Jozefkerk in Damascus. Een godshuis dat de afgelopen jaren ondersteuning heeft geboden aan tallozen die door de oorlog in Syrië zijn getroffen en door dat werk ook ons in Enschede een sprankje hoop geeft in de wanhoop van de oorlog die daar woedt. Verre vrienden waarmee banden gesmeed zijn en aangehaald kunnen worden door een bezoek als dit.

Ongeveer anderhalf uur later begon in het speeltuingebouw “Het Nieuwland” in Almelo onder de titel “Kunst van het samen leven” een brunch georganiseerd door stichting Ebru. Hoewel stichting Ebru ook projecten elders in de wereld ondersteunt, ging het vanmiddag over het samen leven als mensen met verschillende achtergronden in Nederland, in Almelo. Terwijl de meeste leden van stichting Ebru van Turkse afkomst zijn en in Almelo een grote Armeense gemeenschap leeft, had de stichting ook deze gemeenschap uitgenodigd en één van hun voorlieden zelfs als spreker, maar op de een of andere manier is dit gebaar van toenadering niet overgekomen. Jammer.

Het thema was nu wat nader ingevuld rond de opvang van vluchtelingen en asielzoekers waaraan Nederlanders van autochtone en allochtone afkomst beide een geheel eigen bijdrage kunnen leveren. Laatstgenoemden juist ook vanuit hun eigen ervaringen. Inleidster Gülcen werkt als docent op de Internationale SchakelKlassen (ISK) in Enschede en begon haar presentatie met een Loesje-poster (“Pas op: vooroordelen kunnen leiden tot teleurstellingen”) en een Grieks filmpje met Engelse ondertiteling dat de tekst op deze Loesje-poster haarscherp illustreerde. Ook dat die “teleurstelling” dan altijd een meevaller is en de drager van het vooroordeel altijd het schaamrood op de kaken laat krijgen.

Gülcen is, hoewel van Turkse afkomst, in Nederland geboren en heeft hier ook haar hele leven gewoond. Zij het dan in Rotterdam. Ze biecht op dat ze eigenlijk haar hele leven Turkse vriendinnen heeft gehad en voor ze onlangs in Enschede kwam wonen altijd om een islamitische school heeft gewerkt. Haar Nederlandse buren in Rotterdam kende ze niet. Ze zou ze niet herkend hebben als ze hen in het winkelcentrum om de hoek zou zijn tegengekomen.

In Twente veranderde dat. Niet alleen omdat de woonomgeving veranderde en ze sowieso een nieuwe vriendenkring moest opbouwen, maar ook vanuit een keuze om haar buren nu wel te willen ontmoeten. Afgelopen zomer heeft ze haar buren uitgenodigd voor een maaltijd, gewoon op de stoep in het woonerf waar ze woonden. Er hadden 15 mensen toegezegd te komen; het werden er 30. Ook heeft ze zich bij stichting Ebru aangemeld voor het project “eten bij de buren”, waarbij Turkse gezinnen of andere gezinnen met een niet-Nederlandse culturele achtergrond als gastgezin geboekt kunnen worden voor geïnteresseerde Nederlanders die meer willen weten over de Turkse (over andere) cultuur en leefwijze.

Maar, zo betoogt Gülcen, misschien kan het ook andersom. Dat Nederlandse gezinnen hun Turkse buren of buren van een andere culturele achtergrond uitnodigen om nader kennis te maken met de Nederlandse cultuur en leefwijze. Sinterklaas en Kerst staan voor de deur en, hoewel in Nederland geboren en opgegroeid, heeft Gülcen nog nooit een echt traditioneel Sinterklaas- of Kerstgebeuren meegemaakt. Natuurlijk wel over gelezen, maar nooit ervaren. In de woonbuurt waar ze nu woont heeft ze voor het eerst ook kerstverlichting aangeschaft om de buitenkant van haar huis mee te versieren. Een Kerstboom gaat haar, als moslima, te ver, maar ze wilde ook niet in het enige huis in de straat wonen waar geen kerstverlichting aan de buitenkant zat.

Maar hoe vieren Nederlanders eigenlijk verjaardagen? En die van hun kinderen? Heel belangrijke informatie als jouw Turkse kinderen met Nederlandse kinderen op school zitten. Haar oproep aan de (ook van oorsprong) Nederlandse aanwezigen is dan ook: nodig je Turkse (of anders-culturele) buren een keer uit voor wat in jouw ogen heel normale gebeurtenissen zijn.

Vanuit de zaal meldt iemand van Turkse afkomst dat er in het Turks een spreekwoord is dat het belang van goede buren onderstreept: “Je koopt geen huis, je koopt je buren”. Iemand anders wijst op het Twentse begrip “Noaberschap”, waarbij dit heel goed aansluit. Je wordt als het ware opgenomen in een gemeenschap van buren die ook zorg voor je willen dragen.

De moderator van de bijeenkomst, Jan Post Hospers, die binnen de Protestantse Kerk in Nederland de portefeuille ‘interreligieuze contacten’ heeft, verhaalt over zijn verblijf als zendingspredikant in Indonesië waar hij op een kampong kwam te wonen en het de gewoonte was dat nieuwe bewoners zo snel mogelijk na aankomst in overleg traden met het kampong-bestuur om een ontmoeting tussen hen en de kampong-gemeenschap te organiseren. Een ontmoeting die niet alleen van belang is om je de gebruiken van je omgeving eigen te maken, maar vooral ook om bekend te raken met en bij de mensen om je heen. Zodat vertrouwen kan groeien, maar ook de ervaren en feitelijke veiligheid. En zeker dat laatste is ook van groot belang voor de situatie in Nederland, waar juist in wijken waar mensen elkaar niet meer kennen ook geklaagd wordt over de veiligheid en buurtwachten worden ingezet of een voortdurend beroep wordt gedaan op de politie.

Het belang van buren voor je veiligheid wordt herkend door één van de Turkse aanwezigen die vertelt dat zijn familie in Turkije niet kan geloven dat hij zijn huissleutel heeft afgegeven aan zijn Nederlandse buurman als hij ’s zomers zes weken in Turkije is.

De oproep van Gülcen om de ontmoetingen niet alleen bij Turkse maar ook bij Nederlandse gastgezinnen plaats te laten vinden, heeft gehoor gevonden bij de aanwezig delegatie van de buurtvereniging “Deldenerstraat/Planthofsweg” in Almelo. Zij nodigen stichting Ebru uit om binnenkort te overleggen over samenwerking op dit punt.

Als een aanwezige journalist vraagt waarom het voor Nederlanders zo moeilijk blijkt om medelanders met een andere culturele achtergrond te ontmoeten wordt vanuit deze buurvereniging geantwoord dat dat ten dele voortkomt uit de verhalen waarmee de media de negatieve beeldvorming over mensen met een andere achtergrond voeden. Je moet als Nederlander dan echt de eigenwijzigheid hebben om te denken: “ik wil dat zelf wel eens ervaren”.

Een andere aanwezige geeft als antwoord, dat als je gewoon bij jezelf te rade zou gaan wat je zou hinderen om contact te maken, er feitelijk geen hindernissen zijn.

De tweede spreker is Mohammed. Hij is afkomstig uit Damascus en recent naar Nederland gevlucht. Hij woont nu in het asielzoekerscentrum in Azelo, vlakbij Almelo, waar hij zichzelf Nederlands heeft geleerd omdat hij zo snel mogelijk weer wil doorgaan met het leven dat hem voor ogen stond: z’n studie afronden en daarna aan het werk.

Hij benadrukt het belang van ontmoetingen als net-aangekomen vluchtelingen met Nederlanders. Om de taalvaardigheid te verbeteren, maar ook om de samenleving te leren kennen, sociale netwerken te vormen en op eigen benen te kunnen staan. Met ondersteuning door stichting Ebru zijn rond de afgelopen Ramadan-periode door azc-bewoners, zowel op het azc als ook daarbuiten maaltijden en ontmoetingen georganiseerd, zoals in de Muziekschool in Hengelo waar 500 mensen bij elkaar waren. Ook werden feestelijke bijeenkomsten georganiseerd voor kinderen.

Ook dit verhaal krijgt bijval vanuit de zaal. Gewezen wordt op het belang van vrijwilligerswerk in de Nederlandse samenleving dat door azc-bewoners gedaan zou kunnen worden. In de Almelose vestiging van de leefgemeenschap de Wonne, zo horen we, wordt elke zondagavond door twee Syriërs uit het azc gekookt voor de bewoners en bezoekers van de Wonne. Dat mes snijdt van meerdere kanten en er wordt een oproep gedaan om dit voorbeeld te volgen.

Na al dit gepraat over het belang van samen eten, wèrd er natuurlijk ook samen gegeten en met elkaar verder gepraat over de kunst van het samen leven.

Maar uit de presentaties was al één ding duidelijk: soms kunnen we verre vrienden het beste helpen door vooral goede buren te zijn.